:
اظهارات بسیار مهم رهبر معظم انقلاب در جمع مسئولان و کارگزاران نظام حاوی
محورهای متعددی بود که هر یک از آنها را باید به طور جداگانه مورد توجه و
دقت قرار گیرد اما شاید مهم ترین بخش از اظهارات ایشان یادآوری مجدد «خطوط
قرمز» مذاکرات هسته ای به تیم مذاکره کننده و افکار عمومی در فاصله یک هفته
ای تا پایان ضرب الاجل ۱۰ تیر ماه بود، نکاتی که توجه در آنها نشان می دهد
تا کنون هیچ یک از آنها بر اساس متن توافق ژنو، بیانیه لوزان و اظهارات
مقامات ارشد تیم مذاکره کننده کشورمان عملیاتی نشده است و امید است تا در
فرصت اندک باقی مانده، تیم مذاکره کننده هسته ای ایران بتوانند با اصلاح
اشکالات موجود، توافق خوبی را رقم بزنند که در آن خطوط قرمز نظام رعایت شده
باشد:
الف/ نپذیرفتن محدودیت های دراز مدت ۱۰ ساله
رهبر معظم انقلاب در این باره فرمودند: «آنها
اصرار دارند بر محدودیّت بلندمدّت؛ ما گفتیم ما محدودیّت ده سال و دوازده
سال و مانند اینها را قبول نداریم؛ ده سال یک عمر است؛ همه‌ی آنچه ما در
این مدّت به دست آوردیم، در حدود ده سال طول کشیده است! بله، سابقه‌ی
هسته‌ای در داخل کشور بیش از اینها است که بعضی اوقات هم گفته میشود در
بعضی از بیانات، لکن در آن سالهای اوّل در واقع کاری انجام نگرفته بود؛ کار
اساسی و عمده مال همین حدود ده پانزده سال اخیر است. محدودیّت ده‌ساله را
ما قبول نداریم؛ ما مقدار سالهای معیّنی را که مورد قبول ما است به
مجموعه‌ی هیئت مذاکره‌کننده گفته‌ایم که چه مقدار، محدودیّت را قبول
کرده‌ایم، امّا تعداد سالهای محدودیّت را گفته‌ایم ده سال و دوازده سال و
این چیزهایی که این حضرات میگویند قبول نداریم.»
اما
تا کنون بر اساس گزاره برگ (فکت شیت) اولیه وزارخارجه جمهوری اسلامی ایران
که در ۱۳ فروردین ۹۴ منتشر و ساعاتی بعد از سایت وزارتخارجه حذف شد (اینجا را ببینید) و
هم چنین اظهارات آقای عراقچی در ۳۱ فروردین ۹۴ در دانشگاه علامه طباطبایی،
محدودیت ۱۰ ساله برای برنامه هسته ای ایران قطعی شده است. در این باره
عراقچی اظهار داشت:
«با چشم اندازی که در مذاکرات وجود دارد بعد از ده سال محدودیت تولید ما می توانیم مراحل تکمیل غنی سازی را آغاز کنیم ... ما در برابر داشته های خود اعتماد نسبت به برنامه هسته ای و صلح آمیز بودن آن را به غرب دادیم و لازم بود برای این اعتماد سازی محدودیت در تولید و برخی نظارت ها را بپذیریم. ما پذیرفتیم تا ۱۰ سال ظرفیت سانتریفیوژهایمان پنج شش هزار باشد و ۱۵ سال مرکز غنی سازی جدیدی تاسیس نکنیم و آب سنگین نسازیم.»
ب/ ادامه تحقیق و توسعه و نپذیرفتن محدودیت برای آن
در این باره نیز رهبر انقلاب تصریح کردند: «در
همین مدّتِ محدودیّت هم که ما قبول میکنیم، کار تحقیق و توسعه و ساخت و
ساز باید ادامه پیدا کند، که این هم از جمله‌ی خطوط قرمزی است که مسئولین
محترم روی آن تکیه کردند؛ گفتند ما حاضر نیستیم از تحقیق و توسعه دست
برداریم؛ حق با اینها است. در طول این سالهای محدودیّت هم، بایست تحقیق و
توسعه ادامه داشته باشد.»
اما
این در حالی است که تا کنون بر اساس متن توافق ژنو، ایران نمی تواند حد
تحقیق و توسعه خود را فراتر از حد «جاری» انجام دهد زیرا در متن این توافق
آمده است:
Iran
will continue its safeguarded R&D practices, including its
"current" enrichment R&D practices, which are not designed for
accumulation of the enriched uranium
ایران
کارهای تحقیق و توسعه تحت پادمان خود شامل کارهای تحقیق و توسعه «جاری»
غنی سازی خود را که با هدف انباشت اورانیوم غنی شده صورت نمی گیرد، ادامه
خواهد داد.
لذا
مشخص است که با وارد شدن عبارت current (جاری) ، موضوع تحقیق و توسعه
ایران در حالت فعلی باقی خواهد ماند. به بیان دیگر بر اساس توافقنامه ژنو
ایران نمی تواند فعالیت های تحقیق و توسعه خود را بیش از میزانی که هم
اکنون «جاری» و در حال اجرای آن است پیگیری کند و این گزاره برخلاف معاهده
NPT است.
همچنین محدودیت در روند تحقیق و توسعه ایران در بیانیه لوزان نیز تثبیت شده و به یک جدول زمانی و سطح توافق شده تنزل یافت:
« تحقیق و توسعه غنی سازی در ایران بر روی ماشین های سانتریفیوژ بر اساس یک جدول زمانی و سطح توافق شده، انجام خواهد شد.»
Iran's research and development on centrifuges will be carried out on a scope and schedule that has been mutually agreed
ج/ لغو یکجانبه تحریم ها در روز «امضای توافق»
رهبر انقلاب در این باره نیز تصریح کردند: «تحریمهای
اقتصادی و مالی و بانکی، چه آنچه به شورای امنیّت ارتباط پیدا میکند، چه
آنچه به کنگره‌ی آمریکا ارتباط پیدا میکند، چه آنچه به دولت آمریکا ارتباط
پیدا میکند، همه باید فوراً در هنگام امضای موافقت‌نامه لغو بشود؛ بقیّه‌ی
تحریمها هم در فاصله‌های معقول [لغو بشود]. البتّه آمریکایی‌ها در زمینه‌ی
تحریمها یک فرمول پیچیده‌ی چند لایه‌ی عجیب و غریبی را مطرح میکنند که
اصلاً اعماق آن معلوم نیست؛ از انتهای آن چه در می‌آید.»
در
این باره نیز اگرچه تا کنون رییس جمهور بارها تاکید کرده است که تحریم ها
در روز «اجرای توافق» لغو خواهند شد نه «امضای توافق»، اما فارغ از اظهارات
متعدد مقامات آمریکایی مبنی بر «تخفیف بعضی تحریم ها نه لغو همه آنها»
توجه در بیانیه لوزان نشان می دهد قرار نیست چنین اتفاقی بیفتد، چنانچه در
متن بیانیه لوزان خبری از لغو تحریم های آمریکا نیست بلکه تنها به تعلیق
(cease) اجرای تحریم های ثانویه آمریکا، آن هم پس از تایید راستی آزمایی
آژانس درباره تعهدات ایران اشاره شده است:
ایالات
متحده نیز اجرای تحریم های مالی و اقتصادی ثانویه مرتبط با هسته ای را،
همزمان با اجرای تعهدات عمده هسته ای ایران به نحوی که توسط آژانس بین
المللی انرژی اتمی راستی آزمایی شود، متوقف خواهد کرد
US
will cease the application of all nuclear-related secondary economic
and financial sanctions, simultaneously with the IAEA-verified
implementation by Iran of its key nuclear commitments
د/ رد مرجعیت آژانس به عنوان یک نهاد بی طرف
رهبر انقلاب در این باره نیز تاکید کردند: «ما
با موکول کردن هر اقدامی به گزارش آژانس مخالفیم. ما به آژانس بدبینیم؛
آژانس نشان داده که هم مستقل نیست، هم عادل نیست؛ مستقل نیست زیرا تحت
تأثیر قدرتها است؛ عادل نیست [چون] بارها و بارها برخلاف عدالت حکم کرده و
نظر داده. به‌علاوه، اینکه بگویند "آژانس باید بیاید اطمینان پیدا کند که
فعّالیّت هسته‌ای در کشور نیست" این یک حرف غیر معقولی است. خب، چه‌جور
میشود اطمینان پیدا کند؟ اصلاً اطمینان پیدا کردن [یعنی چه]؟ مگر تک تک
خانه‌ها و وجب به وجب سرزمین کشور را اینها بگردند!»
این در حالی است که بر اساس بیانیه لوزان، همانطور که در بند قبلی نیز ذکر شد شرط تعلیق تحریم های ثانویه آمریکا علیه ایران نیز مشروط به تایید و راستی آزمایی آژانس شده است: «
ایالات متحده نیز اجرای تحریم های مالی و اقتصادی ثانویه مرتبط با هسته ای
را، همزمان با اجرای تعهدات عمده هسته ای ایران به نحوی که توسط آژانس بین المللی انرژی اتمی راستی آزمایی شود، متوقف خواهد کرد.»
ه/ مخالفت با بازجویی از شخصیت ها و بازرسی های نامتعارف از کشور
رهبر انقلاب در این باره فرمودند: «با
بازرسی‌های غیر متعارف هم بنده موافق نیستم؛ پرس‌وجوی از شخصیّت‌ها را هم
به‌هیچ‌وجه قبول ندارم و موافق نیستم؛ بازرسی از مراکز نظامی را هم
نمیپذیریم همچنان که قبلاً هم گفتیم.»
اما
تا کنون با توجه به متن توافق ژنو و بیانیه لوزان که در هر دوی آنها از
پذیرش و اجرای پروتکل الحاقی به طور داوطلبانه از سوی دولت ایران سخن به
میان آمده است، عملا زمینه برای هر گونه نظارت نامتعارف و هم چنین بازجویی
از شخصیت های علمی یا امنیتی کشور فراهم شده است چرا که اساسا فلسفه پذیرش و
اجرای پروتکل الحاقی رفع نگرانی های نامحدود و ناتمام طرف مقابل است و
بدیهی است زمانی که این موضوع از سوی ایران پذیرفته شود، بسیاری از اماکن
نظامی و افراد مختلف برای بازجویی آژانس مطرح خواهند شد که آن وقت در ازای
نپذیرفتن درخواست آژانس برای دسترسی به این اماکن و افراد، طرف مقابل ادعا
خواهد کرد همچنان نگرانی هایش بابت پرونده هسته ای ایران پابرجاست و از
آنجا نیز که شرط تعلیق تحریم های آمریکا به تایید آژانس گره خورده است،
عملا هیچ تحریمی حتی تعلیق نیز نخواهد شد. در متن بیانیه لوزان درباره
پروتکل آمده است:
«
مجموعه تدابیری برای نظارت بر اجرای مفاد برجام شامل کد اصلاحی ۳.۱ و
اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی مورد توافق واقع شده است. آژانس بین المللی
انرژی اتمی از فن آوری های مدرن نظارتی استفاده خواهد کرد و از دسترسی های
توافق شده بیشتری از جمله به منظور روشن کردن موضوعات گذشته و حال برخوردار
خواهد شد.»
A
set of measures have been agreed to monitor the provisions of the JCPOA
including implementation of the modified Code ۳.۱ and provisional
application of the Additional Protocol. The International Atomic Energy
Agency (IAEA) will be permitted the use of modern technologies and will
have enhanced access through agreed procedures, including to clarify
past and present issues
۲. آیا حمایت های محکم رهبر انقلاب با تحقق نیافتن خطوط قرمز تا الان منافات دارد؟
در
عین حال بخش مهم دیگر سخنان رهبر معظم انقلاب حمایت ایشان از تیم مذاکره
کننده هسته ای کشور و «امین»، «غیور»، «متدین» و «شجاع» توصیف کردن آنها
بود. هر چند ایشان در ادامه تاکید کردند که این مساله نباید مانع نقد
عملکرد این تیم شود و آنها معصوم نیستند و خطا هم می کنند: «البتّه بنده
نمیخواهم بگویم اینها معصومند؛ نه، معصوم نیستند؛ ممکن است انسان یک‌جاهایی
در تشخیص، در عمل خطا هم بکند، امّا مهم این است که به امانت اینها و به
دیانت اینها و به غیرت اینها و به شجاعت اینها ما اعتقاد داریم.»
لذا
توجه در اظهارات ایشان نشان می دهد نقدهای کارشناسانه به عملکرد تیم
مذاکره کننده هسته ای نه تنها تزاحمی با تدین، شجاعت، غیرت و امین بودن
آنها ندارد بلکه اساسا انتقادات وارده به عملکرد دو ساله تیم مذاکره کننده
در تناقض با هیچ یک از این صفات نیست، بلکه اهدف تمامی انتقادات رفع
اشکالات موجود برای رسیدن به یک «توافق خوب» بوده است، لذا این بخش از
سخنان رهبر انقلاب صراحتا نشان می دهد اگر کسانی در این مدت در لوای نقد
تیم مذاکره کننده، آدرس غلط داده و به جای بحث کارشناسی، انتقادات را شخصی
کرده اند باید توجه کند که اصل انتقادات وارده بر تیم مذاکره کننده نسبت به
چگونگی عملکرد و نتیجه اقدام آنهاست، نه ویژگی های فردی آنها.
همچنین
توجه در سخنان رهبر معظم انقلاب در حمایت از تیم مذاکره کننده و همزمان
یادآوری خطوط قرمز مذاکرات که تا کنون هیچ یک از آنها عملی نشده است و
انشالله در فرصت باقی مانده با تلاش تیم مذاکره کننده عملیاتی خواهد شد،
نشان می دهد ایشان در سایه تدبیر خود مانع ایجاد هر گونه شکاف کاذب شده و
ضمن افزایش سرمایه اجتماعی نظام، زمینه «بهانه جویی» و «مقصر یابی» برای به
نتیجه نرسیدن مذاکرات را از بین برده اند چرا که اگر این مذاکرات به نتیجه
ای نرسد، بدون تردید مقصر اصلی و ردیف اول آن آمریکاست که یک بار دیگر در
عمل نشان داده در زیاده خواهی و زورگویی های خود هیچ حد یقفی ندارد. لذا امروز
تیم مذاکره کننده هسته ای کشورمان بیش از هر زمان دیگری با پشتوانه حمایت
رهبر معظم انقلاب فرصت دارد تا بارعایت خطوط قرمز، یک «توافق خوب» دست یابد
و در این راه رهبر معظم انقلاب نیز لحظه ای از حمایت از تیم مذاکره کننده
غافل نبوده اند، در غیر این صورت به نتیجه نرسیدن مذاکرات علتی جز زیاده
خواهی آمریکا و بی منطقی طرف مقابل نداشته است و این درس بزرگی خواهد بود
که در پس دو سال مذاکرات پی در پی با آمریکا برای ملت به دست آمده است.
